UWAGA! Od 1 stycznia 2024 zmiana cen biletów | Normalny: 35,00 zł Ulgowy: 30,00 zł
 

Historia

Historia kompleksu „RIESE”

„Na zespół schronów „Riese” koło Bad Charlottenbrunn (Jedlina-Zdrój) miano przeznaczyć 150 mln Reichsmarek.”

Albert Speer – Minister ds. Uzbrojenia i Amunicji

Od 1943 roku w rejonie Gór Sowich Niemcy prowadzili zakrojone na szeroką skalę i z ogromnym rozmachem prace budowlane pod wspólnym kryptonimem „Riese” (Olbrzym). Budowa nie została nigdy ukończona, pozostawiając po sobie szereg niedokończonych podziemnych kompleksów.

Początek budowy „RIESE”

W czasie II wojny światowej w północno-zachodniej części Gór Sowich (niem. Eulengebirge) oraz w okolicach Zamku Książ na Pogórzu Wałbrzyskim, rozpoczęto prace górnicze i budowlane na niespotykaną dotąd skalę. Budowę kompleksów: „Rzeczka”, „Jawornik”, „Włodarz”, „Osówka”, „Soboń”, „Gontowa” i „Książ” rozpoczęto w 1943 roku, chociaż prace projektowe mogły być prowadzone już wcześniej. Na początku budowy generalnym wykonawcą była specjalnie utworzona w tym celu spółka Wspólnota Przemysłowa Śląsk (niem. Schlesische Industriegemeinschaft AG), z generalną dyrekcją w Jedlinie-Zdroju (12 km od Walimia). Zanim przystąpiono do prac górniczych, rozpoczęto prace przygotowawcze związane z przygotowaniem terenu i infrastruktury pod budowę kompleksu.

Pracownicy przymusowi i więźniowie Gross-Rosen

Na początku budowa kompleksu „Riese” była prowadzona siłami pracowników przymusowych i jeńców wojennych. W tym celu w Walimiu w zakładach lniarskich Websky, Hartmann & Wiesen utworzono zbiorczy obóz tzw. Arbeitsgemeinschaft. Od kwietnia 1944 roku nadzór nad projektem przejęła Organizacja Todt, nadając mu kryptonim „Olbrzym” („Riese”). Siedzibę OT umieszczono w Jedlinie-Zdroju, a dostawcą dodatkowej siły roboczej stał się wówczas obóz koncentracyjny Gross-Rosen z Rogoźnicy. Dla potrzeb budowy w Górach Sowich i na Zamku Książ utworzono obozy pracy tzw. Arbeitslager o nazwie „Riese”, które podporządkowane były obozowi Gross-Rosen. Powstało co najmniej 12 tego typu podobozów.

Legenda „RIESE”

Prace przy budowie kompleksu „Riese” były prowadzone niemalże do ostatnich dni wojny. Tuż przed wkroczeniem oddziałów Armii Czerwonej niedokończone podziemia zostały porzucone. W lasach Gór Sowich pozostawiono także niezliczone ilości materiałów budowlanych, worków z cementem, kruszywa, kabli, a także fundamenty nieukończonych budowli naziemnych. Największa zagadka związana z kompleksem „Riese” dotyczy jego przeznaczeniem. Najbardziej rozpowszechniona hipoteza mówi o budowie Kwatery Głównej Hitlera tzw. Führerhauptquartier (FHQ). Jest ona również dobrze udokumentowana, ponieważ pojawia się w dokumentach oraz powojennych relacjach świadków budowy. Niemniej jednak pojawiają się również inne hipotezy związane z przeznaczeniem „Riese”. Niektórzy badacze historii mówią o fabrykach zbrojeniowych, inni zaś o tajnych podziemnych laboratoriach.